مراقبت های دوران بارداری (1)

شاید هیچ مرحله اي از زندگی انسان مانند دوران جنینی و پس از آن یعنی دوران شیرخواري و کودکی پرمخاطره نباشد. در این دوران نیازهاي تغذیه اي خانم باردار از اهمیت خاصی برخوردار است. جنین رشد بسیار سریعی دارد و وزن او از یک گرم در هشت هفتگی به حدود 3200 گرم در هفته چهلم می رسد و از هفته سوم جنینی در هر دقیقه 250 هزار سلول مغزي تکثیر پیدا می کنند.

جنین براي تکثیر سریع سلول هاي خود نیاز ویژه اي به انواع مواد مغذي دارد که باید از طریق تغذیه مناسب مادر تامین شود. غذائی که در دوران بارداري مصرف می شود، نیازهاي تغذیه اي مادر و همچنین رشد جنین را تامین می کند. بنابراین دانش مادر در زمینه تغذیه و رعایت تنوع و تعادل در این زمان سهم عمده اي در تامین سلامت جنین دارد، زیرا اگر مادر در طول بارداري از مواد مغذي مناسب و مورد نیاز جنین استفاده نکند جنین کلیه این نیازها را از ذخائر بدن مادر تامین می کند و با کاهش ذخائر مادر سلامت او به مخاطره خواهد افتاد.

مصرف ناکافی مواد مغذي به مدت طولانی در دوران قبل از بارداري نیز می تواند منجر به کمبود ریزمغذیها در جنین شود و در نتیجه ممکن است وزن نوزاد هنگام تولد از حداقل قابل قبول(2500 گرم )کمتر باشد.

مراقبتهاي تغذیه اي پیش از بارداري

با توجه به عوامل خطرزا در دوران بارداري لازم است خانم ها قبل از باردار شدن براي حصول اطمینان از سلامت و آمادگی کامل جسمانی به مراکز درمانی مراجعه نمایند.

عوامل خطرزا در مرحله شروع بارداري

1- سن کمتر از 18 یا بیشتر از 35 سال
2- محرومیت اقتصادي، اجتماعی یا فرهنگی (درآمد کم، تحت پوشش دائمی خدمات حمایتی محلی یا دولتی بودن یا نداشتن شغل ثابت سرپرست خانوار، کم سوادي و محدودیت دسترسی به غذا)
3- خرافات و باورهاي نادرست غذایی (استفاده از رژیمهاي غذایی عجیب یا محدود از نظرارزش تغذیه اي)
4- استعمال دخانیات به مقدار زیاد
5- اعتیاد به مواد مخدر و مصرف الکل
6- داشتن BMI بالاتر از 26 یا کمتر از19/8 در ابتدای بارداری
7- سابقه بارداري هاي متعدد با فاصله کمتر از 3 سال از زایمان قبلی
8- سابقه اختلالات دستگاه تولید مثل یا اختلالات باروري
9- داشتن رژیم لاغری درمانی براي یک بیماري سیستمیک مزمن

عوامل خطرزا طی دوره مراقبتهاي بارداری

1- افزایش ناکافی وزن
2- افزایش زیاد وزن
-3 کم خونی متوسط یا شدید

رعایت کلیه نکات زیر لازم است تا خانم ها از یک بارداري ایمن برخوردار گردند:

برنامه غذایی مناسب داشته باشید. (رعایت اصل تنوع و تعادل، یعنی روزانه به مقدار کافی از انواع مواد غذایی در گروه هاي اصلی استفاده نمایید)

قبل از بارداری، باید تا حدامکان وزن خود را به محدوده BMI طبیعی طبق نظر کارشناس تغذیه برسانید. در صورتی که BMI فرد کمتر از 18.5  یا بالاتر از 25 باشد باید رژیم لاغری متناسب براي او در نظر گرفته شود و بهتر است تا رسیدن به وزن مطلوب بارداري خود را به تاخیر اندازد. خانم هایی که در شروع بارداري چاق هستند در معرض خطر افزایش فشار خون، دیابت و زایمان سزارین قرار می گیرند.
همچنین خانم هاي چاق مشکلات بیشتري در شیردهی خواهند داشت .
نوزادان مادران چاق بیشتر از نوزادان مادران طبیعی احتمال ابتلا به ماکروزومی ، چاقی دوران کودکی خواهند داشت.

بارداري قبل از سن 18 و بالاتر از 35 سالگی ممکن است بعلت کمی ذخایر بدن مخاطره آمیز باشد خصوصا بارداري در سنین پایین مادر را با مشکل تامین مواد مغذي براي رشد جنین و تامین سلامت خود مادر مواجه می کند و نتیجه آن تولد نوزاد کوچک با احتمال بالاي آنومالی هاي فیزیکی و اختلالات شناختی خواهد بود.

در صورتی که به علت ابتلاء به بیماریهاي سیستمیک مزمن و یا براي لاغري از رژیم درمانی یا رژیم لاغری خاصی پیروي می کنید لازم است براي حصول اطمینان از چگونگی ادامه برنامه غذایی خاص خود قبل از بارداري با پزشک و مشاور تغذیه خود مشورت کنید. براي مثال مادرانی که قبل از بارداري مبتلا به فشار خون بالا بوده اند در خطر مرگ و میر جنینی و نوزادي هستند.
دیابت مادر باردار، خطر نقایص جنینی زمان تولد خصوصا نقایص مادرزادي قلب و سیستم اعصاب مرکزي را افزایش می دهد.
مادرانی که مبتلا به فنیل کتونوري هستند براي پیشگیري از تولد نوزاد میکروسفال و عقب مانده ذهنی باید قبل از بارداري با مشورت با مشاور تغذیه و رژیم درمانی و پزشک معالج، رژیم لاغری مخصوصی داشته باشند ، به طور مرتب سطح فنیل آلانین خون خود را کنترل نمایند و رژیم لاغری خود را در طول بارداري نیز حفظ کنند.

درصورت ابتلاء به بیماریهاي گوارشی زمینه اي ،قبل از بارداري با متخصص داخلی مشورت نمایند.

از استعمال دخانیات و مصرف نوشابه هاي الکلی پرهیز کنند.

جهت تامین ذخیره کافی املاح و ویتامین ها در بدن، رعایت فاصله ایمن بین بارداري ها ضروري است. حداقل فاصله ایمن بین بارداریها سه سال می باشد.

حدودا از سه ماه قبل از بارداري روزانه 400 میکرو گرم اسید فولیک مصرف نمایید. مصرف اسید فولیک قبل از بارداري ازتولد نوزاد مبتلا به نقص لوله عصبی پیشگیري می کند.

در صورت تشخیص آنمی، مادرعلاوه بر مصرف روزانه قرص فروس سولفات (بسته به شدت آنمی دوز دارو متفاوت است) لازم است از منابع غذایی غنی از آهن نیز استفاده کند.

درصورت ابتلا به دیابت و چاقی همزمان(BMI (30 ≤ لازم است کاهش وزن تا رسیدن به محدوده طبیعی صورت گیرد. به علاوه کنترل مرتب قند خون، مصرف غذاهاي کم چرب و غنی از کربوهیدراتهاي مرکب و فیبر و همچنین پرداختن منظم به حرکات ورزشی توصیه می شود.

در این مبحث سلسله مطالب هر ده روز یک بار ارائه میشود